وبلاگ
عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک
عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک معمولا از عادات اشتباه رانندگی، بی توجهی به سرویس‌های دوره‌ای و استفاده از روغن نا مناسب ناشی می‌شوند. این عوامل می‌توانند به تدریج باعث ساییدگی، داغ شدن و کاهش کارایی این سیستم حساس شوند. با شناخت عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک و پرهیز از آنها، می‌توان از بسیاری از خرابی‌های پر هزینه پیشگیری کرد.
عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک
گیربکس اتوماتیک یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین اجزای خودروهای مدرن است که وظیفه انتقال نیروی موتور به چرخ‌ها و تنظیم دور موتور در شرایط مختلف رانندگی را بر عهده دارد. این سیستم پیشرفته باعث می‌شود رانندگی راحت و نرم‌تر انجام شود، اما همین پیچیدگی باعث شده تا گیربکس اتوماتیک در برابر برخی سهل انگاری‌ها و عادات نادرست رانندگی بسیار حساس باشد. خرابی یا اختلال ناشی از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک می‌تواند هزینه‌های گزافی را برای مالک خودرو به همراه داشته باشد و گاهی حتی نیاز به تعویض کامل گیربکس پیدا شود.
با شناخت عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک، می‌توان تا حد زیادی از بروز این هزینه‌های سنگین جلوگیری کرد. در این مقاله قصد داریم به مهم‌ترین عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک بپردازیم و توضیح دهیم که چگونه می‌توان با رعایت چند نکته ساده، عمر گیربکس استوک و نو را افزایش داد. همراه ما باشید تا با عادات صحیح رانندگی و نگهداری، از گیربکس خود محافظت کنید و از رانندگی بدون دردسر لذت ببرید.
گیربکس اتوماتیک چگونه کار می‌کند؟
گیربکس اتوماتیک یکی از اجزای کلیدی خودرو است که وظیفه انتقال قدرت موتور به چرخ‌ها را به شکلی هوشمندانه و بدون نیاز به دخالت مستقیم راننده انجام می‌دهد. بر خلاف گیربکس‌های دستی که راننده باید خود دنده‌ها را به صورت فیزیکی تعویض کند، در گیربکس اتوماتیک این فرآیند به صورت خودکار و بر اساس سرعت خودرو و میزان فشار روی پدال گاز انجام می‌شود. این قابلیت باعث می‌شود رانندگی ساده و راحت‌تر باشد و به ویژه در ترافیک‌های شهری، فشار و خستگی رانندگی کاهش یابد.
مهم‌ترین بخش گیربکس اتوماتیک مجموعه دنده‌های سیاره‌ای است که امکان تعویض نسبت دنده‌ها را به صورت نرم و پیوسته فراهم می‌کند. به جای کلاچ دستی که در گیربکس‌های معمولی استفاده می‌شود، گیربکس اتوماتیک از تورک کانورتر بهره می‌برد. تورک کانورتر یک مبدل هیدرولیکی است که نیرو و گشتاور تولید شده توسط موتور را به گیربکس منتقل می‌کند و اجازه می‌دهد خودرو حتی در حالت سکون نیز روشن باقی بماند بدون اینکه موتور خاموش شود. این بخش باعث می‌شود تا تعویض دنده‌ها بسیار نرم و بدون لرزش باشد.
کنترل دقیق تعویض دنده‌ها توسط واحد کنترل الکترونیکی گیربکس (TCU) صورت می‌گیرد. این واحد با دریافت اطلاعات از سنسورهای مختلف مانند سرعت خودرو، دمای روغن گیربکس و موقعیت پدال گاز، بهترین زمان و نسبت دنده را انتخاب می‌کند تا رانندگی بهینه، مصرف سوخت کمتر و طول عمر بیشتر گیربکس حاصل شود. به طور کلی، هماهنگی بین اجزای مکانیکی و الکترونیکی گیربکس اتوماتیک، تجربه‌ای راحت و بی دردسر را برای راننده فراهم می‌آورد.
عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک کدامند؟
گیربکس اتوماتیک به دلیل پیچیدگی فنی و حساسیتی که دارد، بیش از سایر اجزای خودرو در معرض آسیب ناشی از عادات اشتباه رانندگی و نگهداری نادرست است. بسیاری از مشکلات و هزینه‌های سنگین تعمیر گیربکس، نتیجه بی توجهی به همین عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک هستند که به ظاهر ساده اما در عمل بسیار تاثیرگذارند. شناخت این عوامل و پرهیز از آنها می‌تواند تا حد زیادی از خرابی‌های زودرس جلوگیری کند و عمر مفید گیربکس را افزایش دهد. در ادامه به مهم‌ترین این عوامل می‌پردازیم.
- کم بودن یا کهنه بودن روغن گیربکس
روغن گیربکس اتوماتیک نقش مهمی در روان کاری و خنک کردن قطعات داخلی دارد. وقتی سطح روغن کم باشد یا روغن به مرور زمان خاصیت خود را از دست دهد، قطعات گیربکس در معرض سایش و دمای بیش از حد قرار می‌گیرند. این مورد از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک باعث ایجاد اصطکاک زیاد، افزایش حرارت و در نهایت خرابی بخش‌هایی مانند کلاچ‌ها، باندها و دنده‌ها می‌شود. تعویض نکردن به موقع روغن گیربکس باعث تجمع ذرات فلزی و آلودگی در داخل سیستم می‌گردد که خود منجر به گرفتگی فیلترها و کاهش کارایی گیربکس می‌شود.
- رانندگی نادرست و عادات بد
رفتار راننده تاثیر مستقیم و مهمی روی طول عمر گیربکس اتوماتیک دارد و می‌تواند از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک به شمار رود. برای مثال، تغییر وضعیت دنده (P, R, D) قبل از توقف کامل خودرو، فشار زیادی به کلاچ‌ها وارد می‌کند و باعث استهلاک زودرس آنها می‌شود. همچنین خلاص کردن خودرو در حرکت یا گاز دادن شدید هنگام شروع حرکت، منجر به ایجاد شوک‌های مکانیکی و حرارتی در گیربکس می‌شود که به مرور زمان باعث ترک خوردگی یا شکستگی قطعات داخلی می‌گردد.
- حمل بار اضافی یا رانندگی در شرایط سخت
بار اضافی یا استفاده مکرر از خودرو در شرایط دشوار مثل سربالایی‌های طولانی، ترافیک سنگین و بکسل کردن، از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک به شمار می‌رود. این فشار اضافی باعث افزایش دمای گیربکس شده و روغن را سریع‌تر پیر و خاصیت روان کاری آن را کاهش می‌دهد. در نتیجه، قطعات داخلی گیربکس دچار ساییدگی و آسیب می‌شوند و عملکرد صحیح سیستم مختل می‌گردد.
- نفوذ آب یا گرد و غبار به داخل گیربکس
اگر درزگیرها (سیل‌ها) خراب یا نشتی داشته باشند، آب و گرد و غبار می‌توانند وارد محفظه گیربکس شوند. این آلودگی‌ها باعث کاهش کیفیت روغن و ایجاد خوردگی در قطعات فلزی می‌شوند. همچنین آب می‌تواند باعث لغزش کلاچ‌ها و کاهش توانایی انتقال نیرو شود و در نهایت از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک هستند.
- عدم توجه به سرویس‌های دوره‌ای
گیربکس اتوماتیک نیازمند مراقبت و سرویس منظم است. تعویض نکردن روغن و فیلتر روغن گیربکس در بازه‌های مشخص، یکی از دلایل اصلی خرابی آن است. همچنین بررسی و تنظیم سطح روغن، چک کردن نشتی‌ها و سلامت قطعات، از جمله اقدامات مهم سرویس دوره‌ای هستند که اگر به آنها توجه نشود، از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک به شمار خواهند آمد.
- مشکلات برقی و سنسورها
گیربکس‌های اتوماتیک امروزی به شدت وابسته به سیستم‌های الکترونیکی هستند. خرابی یا اختلال در واحد کنترل گیربکس (TCU)، سنسورهای سرعت، دما یا دور موتور، باعث می‌شود گیربکس نتواند به درستی زمان تعویض دنده‌ها را تشخیص دهد. این مشکلات الکترونیکی که از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک هستند می‌توانند موجب تعویض‌های ناگهانی، تاخیر در تعویض یا حتی قفل شدن گیربکس شوند که به مرور زمان به قطعات مکانیکی آسیب می‌رسانند.
نشانه‌های خرابی یا استهلاک گیربکس
گیربکس اتوماتیک پیش از آنکه از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک دچار آسیب جدی شود، معمولا نشانه‌ها و هشدارهایی از خود بروز می‌دهد که با دقت به آنها می‌توان از بروز خرابی‌های پر هزینه پیشگیری کرد. متاسفانه بسیاری از رانندگان به این علائم ابتدایی توجه نمی‌کنند یا آنها را جدی نمی‌گیرند، در حالی که شناسایی به موقع این نشانه‌ها می‌تواند از تعمیرات سنگین و حتی نیاز به تعویض کامل گیربکس جلوگیری کند. در ادامه به رایج‌ترین علائم خرابی یا استهلاک گیربکس اتوماتیک اشاره می‌کنیم تا در صورت مشاهده هر کدام، بتوانید سریع‌تر اقدام کنید.
- لغزش دنده‌ها
لغزش دنده زمانی اتفاق می‌افتد که گیربکس نتواند قدرت موتور را به درستی به چرخ‌ها منتقل کند. مثلا وقتی پدال گاز را فشار می‌دهید، دور موتور بالا می‌رود ولی خودرو شتاب نمی‌گیرد یا سرعت لازم را ندارد. این مشکل معمولا به دلیل ساییدگی یا سوختگی صفحات کلاچ درون گیربکس است که مانع از درگیری صحیح دنده‌ها می‌شود. همچنین کمبود یا کهنه بودن روغن گیربکس می‌تواند باعث کاهش فشار هیدرولیکی لازم برای عملکرد دقیق کلاچ‌ها شود و لغزش را تشدید کند.
- صدای غیر طبیعی
شنیدن صداهای عجیب و غریب مثل غرغر، زوزه، تقه یا صدای کوبیدن در هنگام حرکت یا تعویض دنده، معمولا نشان دهنده وجود مشکل مکانیکی است. این صداها ممکن است به دلیل ساییدگی دنده‌ها، خرابی بلبرینگ‌ها، مشکل در تورک کانورتر یا عدم روان کاری کافی ایجاد شوند. صدای ناهنجار هنگام دنده عقب گرفتن یا تعویض دنده‌های مختلف هشدار مهمی است که باید جدی گرفته شود تا از خرابی‌های بزرگ‌تر جلوگیری شود.
- تاخیر در تعویض دنده
وقتی گیربکس در تعویض دنده‌ها تاخیر داشته باشد، به این معنی است که سیستم کنترل گیربکس یا هیدرولیک آن نمی‌تواند به موقع و صحیح نسبت دنده را تغییر دهد. این موضوع باعث می‌شود خودرو به موقع شتاب نگیرد یا در برخی شرایط دنده در حالت نامناسب باقی بماند. دلایل تاخیر شامل خرابی سنسورها، کم بودن سطح روغن، گرفتگی فیلتر روغن یا نقص در واحد کنترل الکترونیکی (TCU) است. این مشکل علاوه بر کاهش کارایی، می‌تواند باعث افزایش مصرف سوخت و فشار بیشتر به قطعات داخلی شود.
- لرزش یا تکان‌های غیر طبیعی
لرزش یا تکان‌های غیر معمول هنگام تعویض دنده یا حرکت خودرو نشان دهنده وجود مشکل در سیستم انتقال قدرت است. این لرزش‌ها ممکن است به علت فرسودگی یا خرابی کلاچ‌ها، دنده‌ها، یا حتی خرابی تورک کانورتر باشد. گاهی اوقات وجود هوا یا آلودگی در سیستم هیدرولیکی گیربکس نیز باعث ایجاد لرزش و عدم نرمی تعویض دنده می‌شود. این نشانه‌ها معمولا پیش از خرابی‌های شدید ظاهر می‌شوند و توجه به آنها می‌تواند از بروز خسارت‌های جدی جلوگیری کند.
- روشن شدن چراغ هشدار گیربکس یا چک موتور
امروزه اکثر خودروها مجهز به سیستم‌های الکترونیکی کنترل گیربکس هستند که در صورت بروز مشکل، چراغ هشدار روی داشبورد روشن می‌شود. این چراغ ممکن است به رنگ قرمز یا زرد ظاهر شود و نشان دهنده وجود خطا در عملکرد گیربکس است. خاموش نکردن این چراغ یا نادیده گرفتن آن می‌تواند منجر به آسیب بیشتر و هزینه‌های بالاتر تعمیر شود. بهترین کار این است که با دستگاه دیاگ به سرعت خطاهای ثبت شده را بررسی و نسبت به رفع آنها اقدام کنید.
- نشت روغن گیربکس
روغن گیربکس اتوماتیک باید در محفظه‌ای بسته و بدون نشتی باقی بماند تا بتواند به درستی وظایف روان کاری و خنک کاری را انجام دهد. مشاهده لکه‌های روغن زیر خودرو مخصوصا در قسمت زیر گیربکس یا رنگ و بوی سوخته روغن روی زمین، نشانه وجود نشتی است. این نشت‌ها می‌توانند ناشی از خرابی سیل‌ها، واشرها یا ترک خوردگی بدنه گیربکس باشند. کاهش سطح روغن به مرور زمان باعث گرم شدن و سایش قطعات داخلی و نهایتا خرابی گیربکس می‌شود.
راهکارهای پیشگیری از خرابی گیربکس اتوماتیک
گرچه گیربکس اتوماتیک به طور کلی به گونه‌ای طراحی شده که در طولانی مدت بدون نیاز به دخالت راننده وظایف خود را انجام دهد، اما رعایت چند نکته ساده در شیوه رانندگی و نگهداری خودرو می‌تواند نقش مهمی در حفظ سلامت این سیستم حساس ایفا کند. با پیشگیری به موقع و رعایت توصیه‌های فنی می‌توان از بسیاری از مشکلات رایج گیربکس جلوگیری کرد و عمر مفید آن را چندین برابر افزایش داد. در ادامه با مهم‌ترین راهکارها و نکات نگهداری گیربکس اتوماتیک و جلوگیری از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک آشنا می‌شویم.
- تعویض به موقع روغن گیربکس و استفاده از روغن مناسب
روغن گیربکس، وظیفه خنک کاری، روان کاری و انتقال نیرو در گیربکس اتوماتیک را بر عهده دارد. اگر این روغن به موقع تعویض نشود، خاصیت خود را از دست داده و باعث ساییدگی شدید قطعات می‌شود. همچنین همیشه باید از روغن توصیه شده توسط سازنده خودرو (بر اساس دفترچه راهنما) استفاده کرد، زیرا هر خودرو به نوع خاصی از روغن نیاز دارد که با طراحی سیستم هیدرولیک آن هماهنگ باشد.
- پرهیز از تعویض حالت دنده در حال حرکت
یکی از اشتباهات رایج رانندگان و عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک، تعویض سریع وضعیت دنده از D به R یا برعکس، پیش از توقف کامل خودرو است. این کار فشار زیادی به چرخ دنده‌ها و کلاچ‌های داخلی گیربکس وارد می‌کند و در درازمدت باعث شکستگی یا ساییدگی آنها می‌شود. همیشه قبل از تغییر حالت دنده، خودرو را کاملا متوقف کنید.
- اجتناب از بکسل یا حمل بار سنگین با خودروهای سواری
خودروهایی که به گیربکس اتوماتیک مجهز هستند معمولا برای بکسل کردن یا حمل بارهای بسیار سنگین طراحی نشده‌اند. این کار که از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک به شمار می‌رود باعث داغ شدن بیش از حد گیربکس و کاهش عمر مفید آن می‌شود. اگر مجبور به بکسل هستید، از کولر خودرو استفاده نکنید تا بار اضافی به موتور و گیربکس وارد نشود و سعی کنید مسافت بکسل را به حداقل برسانید.
- توقف‌های طولانی در حالت D
هنگامی که در ترافیک سنگین یا پشت چراغ قرمز به مدت طولانی توقف کرده‌اید، بهتر است دنده را روی N (خلاص) بگذارید و پای خود را از روی ترمز بردارید. نگه داشتن خودرو در حالت D همراه با فشار مداوم بر ترمز باعث ایجاد فشار مداوم روی تورک کانورتر می‌شود که می‌تواند به مرور زمان به گیربکس آسیب برساند.
- کنترل و بازدید دوره‌ای توسط تعمیرکار متخصص
حتی اگر علائم خاصی مشاهده نمی‌کنید، بهتر است به صورت دوره‌ای (مثلا هر ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر) گیربکس اتوماتیک را در یک تعمیرگاه تخصصی بازدید کنید. بررسی سطح و کیفیت روغن، چک کردن نشتی‌ها و استفاده از دستگاه دیاگ برای بررسی خطاهای احتمالی می‌تواند از بروز آسیب‌های جدی در آینده جلوگیری کند.
- گرم کردن ملایم خودرو در هوای سرد
در روزهای سرد زمستان، پیش از حرکت سریع با خودرو، اجازه دهید برای یکی دو دقیقه موتور و گیربکس کمی گرم شوند. این کار باعث می‌شود روغن گیربکس به دمای بهینه برسد و بتواند به خوبی در مدار گردش کند، که این موضوع اهمیت زیادی در کاهش استهلاک گیربکس و عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک دارد.
نکات نگهداری گیربکس اتوماتیک
گیربکس اتوماتیک به عنوان یکی از پیچیده‌ترین و گران‌ترین بخش‌های خودرو، نیازمند مراقبت و رسیدگی دقیق‌تری نسبت به بسیاری از قطعات دیگر است. توجه به نکات ساده اما کاربردی در نگهداری این سیستم می‌تواند تا حد زیادی از بروز ایرادات پر هزینه جلوگیری کند و عملکرد نرم و بدون مشکل گیربکس را برای سال‌ها تضمین نماید. در ادامه به مهم‌ترین نکات عملی و توصیه‌هایی می‌پردازیم که با رعایت آنها می‌توانید سلامت گیربکس اتوماتیک خودرویتان را حفظ کرده و از دردسرهای بزرگ در آینده پیشگیری کنید.
- روغن گیربکس را به موقع تعویض کنید
روغن گیربکس در واقع قلب سیستم انتقال قدرت است. این روغن نه تنها وظیفه روان کاری قطعات را دارد، بلکه در خنک کاری و انتقال نیرو هم نقش مهمی ایفا می‌کند. هر خودرو طبق دفترچه راهنما یک بازه کیلومتری (مثلا هر ۴۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر) برای تعویض روغن گیربکس دارد. حتما به این زمان بندی دقت کنید و از روغن توصیه شده کارخانه استفاده کنید.
- سطح روغن را چک کنید
کم شدن سطح روغن گیربکس می‌تواند از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک باشد. به طور دوره‌ای (مثلا ماهی یک بار) سطح روغن گیربکس را طبق روش توصیه شده در دفترچه خودرو بررسی کنید. اگر سطح روغن کم بود یا رنگ و بوی سوخته داشت، سریعا به تعمیرکار متخصص مراجعه کنید.
- به آرامی حالت دنده را تغییر دهید
هنگام تغییر وضعیت از D به R یا برعکس، یا زمانی که می‌خواهید خودرو را در پارکینگ بگذارید، همیشه اول خودرو را کاملا متوقف کنید. تغییر حالت دنده در حال حرکت فشار از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک است و بسیار زیادی به دنده‌ها و تورک کانورتر وارد می‌کند.
- مراقب نشتی‌ها باشید
اگر لکه‌های قرمز یا قهوه‌ای زیر خودرو دیدید، احتمال نشتی روغن گیربکس وجود دارد. نشت روغن می‌تواند در مدت کوتاهی باعث افت سطح روغن و خرابی شدید گیربکس شود. بنابراین هرگونه لکه روغن را که از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک است جدی بگیرید.
- در ترافیک سنگین یا توقف طولانی، از N استفاده کنید
هنگامی که در ترافیک طولانی هستید یا پشت چراغ قرمز توقف طولانی دارید، بهتر است دنده را روی N بگذارید و پای خود را از روی ترمز بردارید. این کار از فشار مداوم به گیربکس جلوگیری می‌کند.
- خودروی خود را در هوای سرد کمی گرم کنید
در زمستان اجازه دهید خودرو برای یکی دو دقیقه در حالت درجا کار کند تا روغن گیربکس کمی گرم شود و روان‌تر جریان پیدا کند. سپس به آرامی حرکت کنید و از گاز دادن شدید در ابتدای مسیر بپرهیزید.
- سرویس‌های دوره‌ای تخصصی را فراموش نکنید
حداقل هر ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر یک بار به یک تعمیرگاه متخصص گیربکس اتوماتیک مراجعه کنید تا گیربکس خودرو به وسیله دستگاه دیاگ چک شود، فیلتر روغن گیربکس در صورت لزوم تعویض و نشتی‌ها بررسی شوند.
استوک یدک کیان را در اینستاگرام دنبال کنید.
در نهایت باید گفت که گیربکس اتوماتیک هرچند به رانندگی راحت و بی دغدغه کمک می‌کند، اما به همان اندازه نیازمند مراقبت و توجه ویژه است. بسیاری از مشکلات پر هزینه‌ای که برای این سیستم پیش می‌آید، در واقع نتیجه عادات نادرست رانندگی یا بی توجهی به سرویس‌های ساده و دوره‌ای است. با رعایت چند نکته پیشگیرانه و دقت به عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک، می‌توان طول عمر گیربکس را تا حد زیادی افزایش داد و از هزینه‌های سنگین تعمیر یا تعویض آن دور ماند.
یادمان باشد که پیشگیری از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک همیشه ساده‌تر و ارزان‌تر از درمان است. پس بهتر است با یادگیری و به کارگیری نکات نگهداری صحیح، از عملکرد بهینه و دوام طولانی مدت گیربکس اتوماتیک خودرویمان مطمئن شویم. در صورتی که هرگونه علامت مشکوکی مشاهده کردید، مراجعه سریع به تعمیرگاه تخصصی می‌تواند جلوی آسیب‌های جدی‌تر را بگیرد و خیال شما را از بابت سلامت خودرو راحت کند.
